Kış Fırtınası Nasıl Oluşur ve Etkileri Nelerdir?
Kış fırtınası oluşumu normal fırtına oluşumundan çok dar farklı değildir. Nemli kuru havadan daha hafif olduğu için yükselici hareket yapmaya meyillidir. Eğer yükselme hareketiyle birliye bölgede bir alçak basınç merkezi oluşur.
Eğer bu yükselici ara vermeden yeterine süre gerçekleşirse ve alttaki havayı besleyecek su kaynağı da varsa bu alçal basınç merkezi fırtınaya dönüşür. Hava bu nemi Okyanus ve Deniz gibi büyük su kaynaklarından alır. İklim değişikliği sebepli deniz suyu sıcaklıklarının artması da havanın bu nem toplama işlemini kolaylaştırır ve fırtınaların oluşma ihtimalini artırır.
Fırtına gerçekleştiğinde yüzeydeki sıcaklık ve bölgedeki bulutların bulunduğu seviyedeki sıcaklık 0°C’nin altında ise yağış kar, dolu ya da karla karışık yağmur olarak gerçekleşir. Oluşan fırtına sonucunda bölgedeki soğuk hava çok hızlı bir biçimde taşınarak geniş bölgeleri etkileyebilir. Dolu yağışını yüksek rüzgarlar daha şiddetli hale getirirken, bölgede oluşan çok hızlı soğuma ekinlerin donması gibi problemlere yol açabilir.
Dünyada Son Zamanlarda Gerçekleşen Kış Fırtınaları
Genellikle ılıman olan Britanya Adaları, Şubat 2018’de ciddi bir soğuk patlaması yaşadı, bu olaya “Doğu Canavarı” adı verildi. Güçlü doğu rüzgarları, soğuk Arktik havasını kuzey Avrasya’dan Britanya Adaları’na taşıdı. Sıfırın altındaki sıcaklıklar, İngiltere ve İrlanda genelinde çoğu boru patlamasından kaynaklanan su sızıntısı talepleri nedeniyle 361 milyon sterlinlik sigorta ödemelerine neden oldu.
Yaklaşık iki yıl sonra, Aralık 2022’de Kış Fırtınası Elliott da ABD’yi etkisi altına alarak ülkenin büyük bir kısmına tehlikeli soğuklar getirdi. Elliott, onlarca ölüme, binlerce uçuş iptaline ve 2.6 milyon Amerikalının elektriksiz kalmasına neden oldu, enerji altyapısının savunmasızlığını bir kez daha vurguladı. Elliott’tan kaynaklanan sigorta kayıpları, Aon verilerine göre tek haneli milyarlarca dolar olarak tahmin edildi.
2021’in Şubat ayında gerçekleşen fırtına 170 milyon Amerikalıyı doğrudan ve dolaylı olarak etkiledi. ABD ve Meksika’da 9.9 milyon kişi elektrik kesintisi yaşadı. Bu Texas’taki büyük enerji krizinden kaynaklanan, 2003’teki Kuzeydoğu elektrik kesintisinden bu yana ABD’deki en büyük kesinti.
Fırtına, Kuzey Amerika’nın büyük bir bölümünü etkileyen ciddi bir soğuk dalga oluşturdu. Ayrıca fırtına, Amerika’nın Güneydoğusunda ciddi yıkıcı hava koşulları getirdi. 16 Şubat’ta fırtınaya bağlı en az 20 doğrudan ve 13 dolaylı ölüm oldu; 2 Ocak 2022’ye kadar ölü sayısı en az 290’a yükseldi.
Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi, ABD’deki kış fırtınasından kaynaklanan hasarı resmi olarak 26.5 milyar dolar olarak belgeledi. Finans şirketi Aon PLC, yaşanan kış fırtınasının en az 195 milyar dolarlık ABD ve 1.5 milyar dolarlık Meksika dahil olmak üzere toplamda 196.5 milyar dolara mal olduğunu tahmin edilmekte.
İklim Değişimi Kış Fırtınalarını Nasıl Etkiler
İklim değişimiyle birlikte Dünya’mızın endüstriyel dönem öncesine göre daha sıcak olduğu bariz bir gerçek. Geçtiğimiz 2023 kaydedilmiş en sıcak yıl olarak bunu doğrular nitelikte. İklim değişimiyle birlikte hava desenlerinin değişmesi ve deniz suyu sıcaklıklarının yükselmesi fırtınaları daha yıkıcı ve zor tahmin edilebilir yapmakta.
Yazının başında belirttiğimiz gibi kış fırtınası için iki seviyede de sıcaklığın 0°C’nin altında olması gerekmekte. Isınan bir Dünya’da bu koşulun sağlanması daha zor gözüküyor. Yetersiz teorik anlayış, gözlemlerin kısa tarihçesi ve iklim modelleme sonuçları arasındaki anlaşmazlık, son yıllarda çok aktif bir bilimsel araştırma alanı olmasına rağmen, bir uzlaşma eksikliğinin temelini oluşturmakta.
Orta enlemlerde kış hava koşullarının karmaşıklığı ve atmosfer dolaşımının doğrusal olmayan davranışı, ima edilen nedenselliğe dair herhangi bir açıklamayı zorlaştırmakta.
Kış Mevsiminde Yağış Tipleri
Kar
Kış aylarında, bulutlardaki çoğu yağış önce kar olarak oluşur çünkü bulutun üst katmanı genellikle kar tanecikleri oluşturacak kadar soğuktur. Bu buz tanecikleri bir araya gelerek yer yüzüne doğru düşerken birleşir. Bu kar yağışı, hava tabanından yer yüzüne kadar olan süreçte sıcaklık 0°C veya daha düşük olduğunda devam eder.
Karla Karışık Yağmur
Karla karışık yağmur oluşurken kar tanecikleri ince bir sıcak hava tabakası içinden geçerken kısmen erir. Bu kısmen erimiş tanecikler daha sonra daha aşağıda daha kalın bir donma hava tabakasında yeniden donar ve karla karışık yağmur damlaları olarak yere düşer.
Donmuş Yağmur
Donmuş yağmur oluşurken önce kar tanecikleri derin bir sıcak hava tabakasının içinde erir. Kar tanecikleri yer yüzüne yakın sığ bir donma hava tabakasından geçerken zamanında katılaşmazlar. Bu aşırı hızlı soğumuş sıvı damlalar, 0°C’nin altındaki yüzeylere temas ettiklerinde anında donarlar ve yer yüzünde, ağaçlarda, elektrik hatlarında ve diğer nesnelerde buz tabakası oluştururlar.
Buluttan ile Kış Fırtınalarına Karşı Önlem Al
İklim değişikliği, uzun vadeli olarak daha ılıman kışları ve azalmış soğuk ve don olaylarını beraberinde getirmekte. Buna rağmen, gelecekte iklim değişimi kaynaklı olarak ekstrem hava olaylarının tahmin edilebilirliği zorlaşmakta.
Risk yöneticileri, planlayıcılar ve paydaşlar, bu gerçekliğin farkında olmalı ve gelecekte daha dalgalı kış hava koşullarına karşı hazırlıklı olmalılar. Buluttan sağladığı hiper-yerel hava zekâsı sayesinde bölgesel risk analizi yapılması için gereklilikleri sağlar, yenilikçi veri toplama yöntemleri sayesinde üst düzey buzlanma analizi yapılmasına olanak tanır.
